Cihazlar

Termometrlər

Ən sadə termometri XVI əsrdə italyan alimi Q.Qaliley ixtira etmişdir. O, şüşə kürənin dəliyini dar şüşə boruya lehimləyib içərisinə yarısından aşağı su tökür. Borunu çevirərək açıq tərəfini içərisində su olan qaba, məsələn, çaydana daxil edir. Çaydan qızdırılır. Onun içərisindəki su isindikcə borudakı suyun səviyyəsi dəyişir. Bu səviyyənin dəyişməsinə əsasən maddənin isti və ya soyuq olması təyin edilir.

İsveç alimi. Anders Selsi İlk termometr şkalasını təklif etmişdir.

Cismin qızma (və ya soyuma) dərəcəsini müəyyən edən fiziki kəmiyyəttemperaturdur. Temperaturun dəqiq ölçülməsi üçün termometrdən istifadə edilir. Ən çox istifadə olunan termometrlərin iş prinsipi mayelərin istidən genişlənmə xassəsinə əsaslanır. Termometr mayesi olaraq civə və yaxud rənglənmiş spirtdən istifadə edilir. Müasir mayeli termometr ucunda kiçik “maye balonu” olan nazik şüşə borudan ibarətdir. Balona civə (yaxud spirt) doldurulur. Termometr isti mühitə gətirildikdə civə istidən genişlənir və balondan çıxaraq boru daxilində yuxarı qalxır. Soyuq mühitə gətirildikdə isə maye sıxılır və borudakı səviyyəsi aşağı düşür. Mayeli termometr iki istilik hadisəsi – buzun əriməsi və suyun qaynaması əsasında dərəcələnir. Buzun ərimə temperaturu 0° (sıfır dərəcə), suyun qaynama temperaturu 100° (yüz dərəcə) götürülmüşdür. Əvvəlcə termometrin şkalası üzərində bu iki temperatura uyğun nöqtələr qeyd olunur. Sonra həmin nöqtələrarası məsafə 100 bərabər hissəyə bölünür. Hər bir hissə – 1° (bir dərəcə) ilə işarə edilir. Belə termometr şkalasını 1742-ci ildə İsveç alimi Andres Selsi təklif etmişdir. Alimin şərəfinə həmin termometr şkalası Selsi şkalası adlanır. Temperatur t hərfi ilə işarə edilir və ölçü vahidi “°C ” (dərəcə selsi) qəbul olunur. Belə termometrin üzərində onun ölçü vahidi yazılır. Biz temperatur ölçmələrində Selsi şkalası ilə dərəcələnən termometrlərdən istifadə edirik. Termometrdən istifadə edərkən onun maye olan balonu temperaturu ölçülən mühitdə yerləşdirilir, orada bir qədər saxlanılır və sonra göstəricisi qeyd edilir.

  Menzurka

Menzurka mayelərin və istəlinən formalı bərk cisimlərin həcmlərini ölçmək üçün istifadə olunan, üzərində şkalası olan şəffaf qabdır

Kurvimetr - xəritə üzrə məsafəni təyin etmək üçün istifadə edilən ölçü cihazıdır. Səyahətlərin planlaşdırılması prosesində lazım olur və keçiləcək məsafə haqqında təsəvvür almağa kömək edir. Onun köməyi ilə əyri xətlərin ölçüsünü, müəyyən miqyasda xəritəyə gətirilmiş yolların uzunluğunu ölçmək asan olur. 
Kurvimetr bir kiçik çarxlı portativ mexaniki cihazdır, onun köməyi ilə sizi maraqlandıran marşrut üzrə keçirirsiniz və yerdə kilometrlərdə siferblatda real məsafəni alırsınız. Kurvimetrin siferblatı müxtəlif miqyaslı xəritələr üçün cədvəllərə 1:5000-i, 1:20000-i və 1:50000-i malikdir. Kurvimetr metr cədvəlinə malikdir. Bölmənin qiyməti 1 santimetrə uyğundur. 

Odometr­ -təkərin dövrlərinin sayını ölçmək üçün olan cihazdır. Onun köməyi ilə nəqliyyat vasitəsinin keçdiyi yol ölçülə bilir.